Parciau a gerddi hanesyddol
Mae Parciau a Gerddi Hanesyddol yn cyfrannu at leoliadau adeiladau rhestredig hanesyddol, a rhoddir gwerth arnynt fel ‘gweithiau celf’, efallai oherwydd eu bod wedi’u creu gan ddylunydd enwog, neu oherwydd gan eu bod o ddiddordeb garddwriaethol neu eu cysylltiad a pherson neu ddigwyddiad nodedig, ac fel canolbwynt ar gyfer hunaniaeth y gymuned ac ymdeimlad o frogarwch. Ceir hefyd ymgyrch gynyddol o blaid cydnabod a thrysori cymeriad a nodweddion unigryw lleol a gweithio tuag at sicrhau amgylchedd cynaliadwy. Mae parciau a gerddi hanesyddol yn gwneud cyfraniad pwysig i’r amgylchedd, ac mae angen i ni sicrhau eu bod yn cael eu cydnabod, eu cadw a’u gwarchod.
Maent wedi’u cynnwys yn y Gofrestr o Dirweddau, Parciau a Gerddi o Ddiddordeb Hanesyddol Arbennig yng Nghymru. Fodd bynnag, rhestr gynghorol ydyw ac nid oes iddi unrhyw bwerau statudol. Nod cynhyrchu’r gofrestr yw cynnig gwybodaeth am barciau a gerddi hanesyddol er mwyn cynorthwyo’r gwaith o’u gwarchod a’u cadw.
Mae’r parciau a gerddi hanesyddol cofrestredig ym mwrdeistref sirol Caerffili fel a ganlyn:
Gwesty’r Maes Manor
Rhif Cyfeirnod: PGW (Gt) 54
Cyfeirnod Grid: ST 173 988
Cymuned: Y Coed Duon
Gradd: II
Y prif reswm dros ei raddio: Gardd a gadwyd yn dda a ddyluniwyd gan T H Mawson
Math o safle: Gardd Edwardaidd derasog ffurfiol; gardd â wal o’i chwmpas Prif gyfnodau’r gwaith adeiladu: Tua 1907 www.maesmanor.com
Plasty’r Fan
Rhif Cyfeirnod: PGW (Gm) 13 (CAE)
Cyfeirnod Grid: ST 166 868
Cymuned: Plasty’r Fan
Gradd: II
Y prif reswm dros ei raddio: Olion gardd Duduraidd derasog â wal o’i chwmpas sy’n gysylltiedig â thŷ pwysig o’r cyfnod.
Math o safle: Gardd derasog â wal o’i chwmpas.
Prif gyfnodau’r gwaith adeiladu: tua 1907
Castell Rhiw’r-perrai
Rhif Cyfeirnod: PGW (Gm) 17 (CAE)
Cyfeirnod Grid: ST 219 863
Cymuned: Rhydri Gradd: II
Y prif reswm dros ei raddio: Castell ffug anarferol o’r cyfnod Jacobeiadd cynnar o bwysigrwydd hanesyddol eithriadol gyda’i barc ceirw ac olion strwythurol gerddi ffurfiol cyfoes. Mae’r safle yn cynnwys mwnt anghysbell ar ben bryn sydd o ddiddordeb hanesyddol pwysig, sef safle hafdy o’r 17eg ganrif. Yn ystod degawdau cynnar yr 20fed ganrif crëwyd y gerddi cymhleth, gyda thŷ gwydr, sydd wedi goroesi i raddau helaeth, fel canolbwynt iddi.
Math o safle: Parc ceirw a pharc tirwedd; gerddi ffurfiol a pharc difyrrwch; safle hafdy.
Prif gyfnodau’r gwaith adeiladu: 1626-55; 1785-89; 1909-13; 1920au
www.castlewales.com/ruperra
Cefn Mabli
Rhif Cyfeirnod: PGW (Gm) 11 (CAE)
Cyfeirnod Grid: ST 223 840
Cymuned: Rhydri
Gradd: II
Y prif reswm dros ei raddio: Mae cryn dipyn o barc, coetiroedd a gardd derasog plasty pwysig ym Morgannwg wedi goroesi, gyda nodweddion yn dyddio o ddechrau’r ddeunawfed ganrif i ddechrau’r ugeinfed ganrif. Mae llethrau serth a choed derw aeddfed rhan ddeheuol y parc yn creu safle prydferth ar gyfer y plasty, sydd i’w weld o ardal eang tua’r de.
Math o safle: Gardd derasog ffurfiol; parc difyrrwch anffurfiol; parc tirwedd; gardd â wal o'i chwmpas
rif gyfnodau adeiladu: Diwedd yr unfed ganrif ar bymtheg; 1709-35; y bedwaredd ganrif ar bymtheg.